Ăn gì cho không độc hại

"Everything in moderation, including moderation.” ― Oscar Wilde.

Sau khi đọc How Not to Die của Michael Greger và Gene Stone về cách ăn hạn chế bệnh mãn tính, mình đã tự hỏi phải chăng ăn chay là lối thoát (duy nhất) cho một cuộc sống khoẻ mạnh, không bệnh tật?

Pha Lê đã trả lời câu hỏi bằng một cách nhìn thuyết phục về ẩm thực qua giọng viết hóm hỉnh qua các dẫn chứng khoa học. Câu trả lời của Pha Lê gói gọn trong tiêu chí ẩm thực không quan trọng "cái" gì mà "cách" nào:

1. Con người là loại động vật ăn tạp từ hàm răng đến cấu trúc ruột.

Việc cố ép bản thân ăn chay như việc ép gấu trúc ăn cỏ. Hình ảnh gấu trúc đầu ốc lơ ngơ, chỉ ăn, và nhai cả ngày là kết quả quá trình thuần hoá gấu trúc từ động vật ăn thịt thành động vật ăn cỏ. Con người, vì thế, không nên cố ăn ngược với cấu tạo cơ thể của mình.

2. Công nghiệp hoá nông nghiệp không phải câu trả lời cho tương lai:

• Bệnh tê phù do thiếu thiamine bắt đầu khi công nghiệp mở đường giúp con người chà gạo trắng. Giới quý tộc coi hạt gạo trắng tượng trưng cho tầng lớp cao quý. Chứng tê phù lại tập trung tại thành phần quý tộc, võ sĩ, v.v. Khoảng năm 1933, Robert R. Williams khám phá cám gạo ngăn ngừa bệnh tê phù hay vitamin B1 và lý giải chứng tê phù tại tầng lớp quý tộc.

• Bệnh còi xương, sưng phổi, và lao phát sinh từ việc ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Theobald Palm (1890) khẳng định vai trò của ánh nắng mặt trời và giải thích tại sao người dân lao động tránh được bệnh còi xương trong khi giới nhà giàu trong cung điện lại hay gặp phải chứng bệnh này. Để khắc phục việc thiếu vitamin D, con người có thể tìm ở cá, gan cá, hoặc dầu gan cá tuyết.

• Công nghiệp hoá nông nghiệp đem đến nhiệu hệ luỵ. Việc trồng bắp hàng loạt không luân canh làm mất đa dạng sinh học đất. Chất lượng đất giảm kéo theo những giải quyết "công nghiệp" qua thuộc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, biến đổi gen đã làm chất lượng đất càng xuống cấp và biến khu đất trồng thành "vùng chết".

• Trồng bắp dư thừa khiến giá bắp giảm. Nông dân cho heo, gà, bò ăn thức ăn công nghiệp từ bắp và đậu nành biến đổi gen. Các hãng nước giải khát (Coke, Pepsi) sử dụng syrup bắp thay cho đường tự nhiên. Việc ép các gia súc gia cầm ăn bắp làm giảm chất lượng và đánh mất K2 trong thịt. Nếu vitamin D giúp ta hấp thụ canxi, K2 là chất giúp chuyển canxi về đúng chỗ chống loãng xương và răng mọc đều. Vậy nếu uống sữa dê và bò không K2 cũng không phát huy tác dụng. Công nghiệp hoá nông nghiệp cũng tác động tiêu cực tới chất lượng đậu nành, cá hồi, và sữa.

Chicken farm screen from Food, Inc.

• Tác giả có kể đến “thế lưỡng nan của loài ăn tạp” khi công nghiệp chăn nuôi nhồi nhét bò vào trại và ép ăn bắp và đậu nành biến đổi gen. Hệ quả tất yếu là bò bị bệnh, chất thải tập trung một chỗ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng (feedlot pollution). Food, Inc. và COWSPIRACY: The Sustainability Secret khắc hoạ rõ nét ngành công nghiệp đã phá huỷ môi trường và tác động tiêu cực lên sức khoẻ như thế nào. Một số người nông như Masanobu Fukuoka, Joel Salatin, v.v. là những người đi tiên phong trong nông nghiệp bền vững.

=> Tóm lại: Việc ăn gì không quan trọng bằng việc thực phẩm được nuôi trong môi trường nào với phương thức nào. Cá hồi, gà, bò, v.v. tốt cho sức khoẻ khi và chỉ khi được nuôi thả và được chăm sóc thuận theo thiên nhiên.

3. Chế độ ăn chay trường tiềm ẩn rủi ro

• Sắt bao gồm sắt không heme và sắt heme. Sắt heme được tìm thấy từ thịt và gan của bò, dê, gà, heo, cừu, hàu, chem chép, v.v. Chất sắt heme có thể hấp thụ trực tiếp vào cơ thể con người. Những chất sắt không heme có nhiều có nhiều ở thực vật. Các món nhiều canxi, oxalate hay axit axalic (củ dền, trà, cải, v.v), tanin, polyphenol (cà phê, rau thơm). Các chất sắt không heme cần một lượng lớn Vitanmin C vì vậy người thuần chay cần bổ sung lượng vitamin C lớn để có thể nạp sắt.

• Mỗi chất béo khác nhau có điểm khói khác nhau. Nếu chất béo bị đun quá điểm khói sẽ biến thành chất độc acrolein. Dầu thực vật nhìn chung có điểm khói thấp hơn mỡ động vật. Để tăng điểm khói các hãng tinh luyện dầu bằng cách loại bỏ “tạp chất” aka “dưỡng chất”. Sách có đề cập tới cuốn Extra Virginity: The Sublime and Scandalous World of Olive Oil kể về câu chuyện đa số dầu ô liu chỉ tương đương với dầu … thắp đèn của dân La Mã xưa.

Master Class

• Các loại đậu và hạt cần được ngâm để kích nẩy mầm thì mang nhiều chất dinh dưỡng nhất. Đậu nành cần lên men. Gạo lứt cần ngâm 8 tiếng v.v. Cần tránh ăn những sản phẩm chay "giả thị" vì đó là đậu nành chưa được lên men và sơ chế đúng cách.

• Vitamin B12 có tác dụng hỗ trợ mô sinh trường. Chất này chỉ có trong sản phẩm từ động vật (thịt, nội tạng, cá, sữa, bơ, trứng) và không có trong thực phẩm. Vì vậy, người ăn chay trường nên uống vitamin B12 bổ sung để đảm bảo.

4. Nhận định về cuốn sách

• Điểm cộng của cuốn sách:

Cuốn sách đem lại một cái nhìn thấu đáo về thực phẩm. Pha Lê đã lật lại tư duy cổ suý ăn chay và hạn chế ăn động vật gần đây. Việc đổ lỗi cho động vật là cách con người đánh lạc hướng cho lỗi lầm của chính mình. Công nghiệp hoá nông nghiệp tạo ra một nền đất yếu, ô nhiễm môi trường, chất lượng nông nghiệp suy sút, và một dân số nhiều bệnh mãn tính.

• Một điểm trừ của cuốn sách:

Sách có một cái nhìn khắt khe đối với với việc ăn chay trường. Điểm khói Trang 153 tại Ăn gì cho không độc hại bỏ qua dầu gạo và dầu hồng hoa trong khi hai loại dầu thực vật này có điểm khói cao nhất (hơn mỡ động vật). Ngoài ra, tuổi thọ của nhà sư ăn chay có tuổi thọ thấp hơn người ăn tạp còn dừng lại ở nhận định chủ quan.

5. Đọc thêm sau cuốn sách này:

Pha Lê viết cho Soi

• Phần 1: http://soi.today/?p=191722

• Phần 2: http://soi.today/?p=192566

• Phần 3: http://soi.today/?p=195104

• Phần 4: http://soi.today/?p=196526

• Phần 5: http://soi.today/?p=200183

• Phần 6: http://soi.today/?p=200328

• Phần 7: http://soi.today/?p=201473

• Phần 8: http://soi.today/?p=204111

Sách:

• Vegetariansim: Another view

• The Vegetarian Myth

• Extra Virginity: The Sublime and Scandalous World of Olive Oil

• The One-Straw Revolution: An Introduction to Natural Farming

Phim:

• Food Inc.

• COWSPIRACY: The Sustainability Secret

Bài báo:

• MasterClass: Cooking Oils and Smoke Points: What to Know and How to Choose the Right Cooking Oil

Q&A| Economic freedom: the free and the unfree

Recently, I received a question from my student on different market systems. The questions run like this:

1. From what I understand, free market economy is where the government does not play any role in market transactions. I am wondering if it still exists.

2. Is there any planned economy left?

3. Bitcoin is widely regarded as free market. But can it be free as the existence of government, whether it be banned?

---

1. Free market has long become a relative rather than absolute term. In 2020, there is no economy operate without surveillance of some form from government agencies. However, some economies are more free than others.

Every year, Heritage Foundation ranks countries in term of their Economic Freedom. Hong Kong has been ranked 1st for 25 years. Since 1970s, Hong Kong operates its economy with a positive non-interventionism with low taxation, free trade, and pro-democratic policies. Milton Friedman praised Hong Kong as the closest form of free market in his article "The Real Lesson of Hong Kong”. The model was introduced by John James Cowperthwaite, Financial Secretary of Hong Kong from 1961 to 1971.

Official opposition to overall economic planning and planning controls has been characterized in a recent editorial as "Papa knows best". But it is precisely because Papa does not know best that I believe that Government should not presume to tell any businessman or industrialist what he should or should not do, far less what he may or not do; and no matter how it may be dressed up that is what planning is. (John James Cowperthwaite)

As to Sir. John, the dearth of national GDP statistics allows Hong Kong to develop its free market without "fiddling about remedying perceived ills" (Singleton, 2006).

Cowperthaite believes tax rates (both personal and corporate) should not rise above 15% and there shouldn't be any tariffs and subsidies. Nowadays, Corporate tax rate of Hong Kong is 16.5%. You can see how low Hong Kong tax is in comparison with other countries like the UK, China, Singapore, and Vietnam.

The country's highest and lowest PIT rates are 17% and 2% respectively. The graph bellow shows Hong Kong is standing as a country with the lowest personal tax rate.

The country runs low public debt (almost zero).

Under Cowperthwaite's term, the country should never borrow at any circumstance. He also refused universal primary education, limited the spending on health, and infrastructure. Most prominent case is when he opposed the construction of Mass Transit Railway. It was then built following his retirement and became one of the world's most profitable railways (Singleton, 2006)

In the long run, the aggregate of decisions of individual businessmen, exercising individual judgment in a free economy, even if often mistaken, is less likely to do harm than the centralized decisions of a government, and certainly the harm is likely to be counteracted faster (John James Cowperthwaite)

His legacy continues till recent years. In 2015, Chief Executive Leung Chun-ying officially announced a more proactive government to tackle its income gap (Wong, 2015). China's intervention in Hong Kong also pushed the country to a less free country with "the high level of civil disobedience, acts of vandalism and intimidation of people holding a different political standpoint have inevitably tarnished Hong Kong's reputation as a safe and orderly place" (Ejinsith, 2020). The 2019 protest caused the country to lose its long-standing 1st position as most free economy to Singapore.

2. You can answer this question by looking back at Heritage Foundation's ranking. The most unfree country now is North Korea. All private companies are banned. Economics is run by State Planning Committee by North Korea. The central planning operates guided by the principles of "unified planning" (일원화,ilwŏnhwa) and of "detailed planning" (새분화,saebunhwa) as described in the bellow graph.

Source: Wikiwand

The process of central planning started from data collection, draft planning, and centrally approval from the Supreme People's Assembly. Central planning has shown its weaknesses. Over reporting leads to an overestimation of economic potentials, production, and finally plan errors. The repeated failures of other communist countries brings the country to different approaches from detailed planning to long term strategy in recent years. Yet overall, the country's economic activities are still heavily centralized. The North Korea system can be still considered as command economy.

3. Regulation of bitcoin have shown how politics and economics intertwined. The concept and operation of bitcoin are free at core. However, putting its operation at hands of citizens within government surveillance. Market volatility, speculative, or illegal transactions are some of many concerns of governments. Bitcoin phenomenon surpasses "Tulip Mania" making its the largest asset bubble up to date.

As of 2020, governments have different treatments toward bitcoin transactions (Graph bellow). In Vietnam, Bitcoin transaction is illegal. Ministry of Justice proposed a pilot regulation framework for cryptocurrency with uncertain effective date. So we shall see?

Further resources:

1. Econtalk on the Hong Kong and the Architect of Prosperity: https://www.econtalk.org/neil-monnery-on-hong-kong-and-the-architect-of-prosperity/

2. Joshua Wong: Teenager vs. Superpower (2017)

3. The Propaganda Game (2015)

3. North Korea: A Country Study, 4th edition https://ia800408.us.archive.org/28/items/PAM550-81/PAM550-81.pdf

References:

Singleton, A. (2006) Sir John Cowperthwaite: Free-market thinking civil servant behind Hong Kong's success, link: https://www.theguardian.com/news/2006/feb/08/guardianobituaries.mainsection

Wong, E. (2015), Hong Kong's move away from non-interventionism should be judged on its results, not intention, https://www.scmp.com/news/hong-kong/politics/article/1859163/hong-kongs-move-away-non-interventionism-should-be-judged

Ejsight (2020), Hong Kong loses 'world's freest economy' title to Singapore, https://www.ejinsight.com/eji/article/id/2406697/20200318-hong-kong-loses-worlds-freest-economy-title-to-singapore

Wikiwand, Economy of North Korea, https://www.wikiwand.com/en/Economy_of_North_Korea

|Stumbling with words| Recommendation N.03

After accumulating enough, here I am again with another "Stumbling with word" series. During the past month, I found:

1. Fusing Capitalist Economics with Communist Politics: China and Vietnam: Newly found lecture from Professor Shapriro. This is quite an interesting lecture on how China and Vietnamese embedded free market in their communist states.

2. There is No Economics without Politics: If you study Microeconomics from me, you probably know the quotes: "I began to realize that those who understood economics understood power" from Joe Earle. This is another read on how economics and politics intertwined.

3. How to study for exams - Evidence-based revision tips: I found Ali Abdaal my favorite Youtuber. I discovered the guy from Youtube suggestion and learnt great deal. My two important takeaways are "active recall" and "spaced repetition". In the series, Abdaal explained how the two methods with research evidences. During my school year, I actually did something similar (without knowing its terminology). Looking back, it might be the reason why I found school is not painful and never cram. In the next post, I will do my summary of "Make it stick" - a book recommended by Ali on learning tips.

4. Why do we hate networking events? It is Ali Abdaal (again) with his brother. This is the episode I found very relatable. Previously, I thought it is SHAMEFUL to hate networking events and I should improve. And now finally, I found others also hate networking events and house parties. The duo brought up a concept called "social optionality". If you throw yourself in a high social optionality events (networking, house parties), you can easily leave the conversation after the very first seconds. If you stay in the low social optionality events (group holidays, dinners), you don't have many choices and you are forced to connect with the person. The more you share, listen, and care less on impressing someone, you find something from the other person click you back on.

5. The long holiday allows me the watch more movies. My movie recommendation goes to Lady Bird (2017). To me, it is the best coming of age movie. I guess it is always hard being a girl with personalities: too weird, too ambitious, and too strong. As per Danny said: “How can someone be strong and warm?” Or like what Joe from the Little women said acting strong is lonely. It is lonely. Lady bird is another character played by Saoirse Ronan with similar spirits with her roles in Brooklyn and Little women. The protagonist named herself "Lady Bird" and refused the name her parents’ given her. She questioned why someone take the name they were given yet question Jesus? Lady Bird has her own opinions over love, religion, and dream. My personal favorite scene was when Lady voiced breaking up on abortion: "Just because something looks ugly doesn't mean that it's morally wrong." What I relate to the most was Lady’s relationship with her family. Her mother wants Lady to study in UC Davis (a university near their home) yet the girl always wants to be faraway. Part of the reason was their family financial situations but the bigger part was her mother’s overprotection over Lady. The two women were opinionated heading to their never ending arguments. Some were Déjà vu. Isn’t it familiar to us all? Someone loving you the most ended up hurting you dearly? What we all have to do is owning our path. Cuz who else can? Lady did and went to NYC. At the final scenes, Lady calls herself Christine (her birth name). Guess the girl doesn’t need to proof anything to anyone anymore.

My favorite song from the movie

Happy reading everyone!